Reka Begej

 

Poreklo imena
Ime BEGEJ javlja se već pri kraju XII veka kod Anonimusa (bezimenog istoričara kralja Bele III), koji, pišući o osvajanju države bugarsko-slovenskog vladara Glada od strane Mađara, pominje i ovo ime. Istoričari Ortmai (Teodor Orthmayr) i Sentklarai (Jene Szentklaray) tvrde da se pod imenom "Begej" (Beguey) krije naselje Bečkerek. Mileker (Felix Milleker), međutim, u istoriji grada Velikog Bečkereka, tvrdi da se pod tim imenom podrazumeva reka Begej, da je reč slovenskog porekla i znači: ići, žuriti, teći (beg, begati, bega). U nekim indoevropskim jezicima reč "Pege" ima značenje potoka. Ovo unekoliko objašnjava zašto je više tekućih voda, potoka, rukavaca, rečica, pa čak i kanala, imalo taj naziv, što zapaža i Mileker. Konačno, Johan Adelung, u svom etimološkom rečniku, tvrdi da u pojedinim slovenskim jezicima "bek" znači potok, i da je "bek" osnova i češkom "bachno" (močvara). Ne može se utvrditi, tek je pretpostavka, da su ovo ime reci dali neki Slovenosarmati, Goti ili, pak, Sloveni, koji su ovde nekada živeli ili boravili.

 

Tok reke
Reka Begej izvire u karpatskom području u Rumuniji i protiče Banatom kao leva pritoka Tise. Nastaje stapanjem tri manja rečna vodotoka - Beregso, Njarad i Jer. Uliva se u reku Tisu kod naseljenog mesta Perlez. Reka je duga 254 km, od toga je 76 km u Srbiji. Od Temišvara do Zrenjanina, i dalje do ušća, pretvorena je u plovni, tzv. Begejski kanal. Stari Begejski kanal, kanalisano rečno korito, dug je 97 km, a novi 83 km (do Temišvara). Glavno pristanište plovnog Begeja je u gradu Zrenjaninu. Kroz Zrenjanin reka protiče u dužini toka od oko 13 kilometara.

 

 

Gradska reka
Samo naselje Bečkerek nastalo je oko jednog od begejskih meandara. Varoš se kasnije, prokopavanjem kanala, razvijala na dva ostrva i tri poluostrva. Tok reke kroz grad neprestano je menjan - delom je to činila priroda, ali u još većoj meri ljudi koji su ovde obitavali. Njihov život u velikoj je meri zavisio od reke, njenih blagodeti i nepredvidivih ćudi, naročito poplava, koje su bile redovna pojava. Stanovništvo se vekovima snabdevalo begejskom vodom, koju su po gradu raznosili vodonosci - sakadžije. Melioracionim radovima, koje je sredinom XVIII veka sproveo grof Florimund Mersi, guverner Banata, isušene su ogromne močvarne površine, a zemljište privedeno poljoprivrednoj nameni. Ubrzo po regulisanju Begeja, uspostavljen je stalni vodeni saobraćaj - rekom krstare parobrodi, a šlepovi transportuju materijal za ovdašnju privredu. Na reci su još u XVI veku postojala dva drvena mosta, a danas ih je deset. Osim rečnog saobraćaja, Begej donosi žiteljima i druge pogodnosti - podižu se kupališta i objekti za sportove na vodi, riblje pijace, šetališta duž njegovih obala, restorani na vodi….
 

 

Regulacijom reke u periodu 1970-1985. godine, njegov tok je skraćen, a meander oko naselja "Mala Amerika" pretvoren je u tri jezera, namenjena rekreaciji, sportu i ribolovu. Iako danas u znatnoj meri zagađen industrijom, Begej je, u pravom smislu reči, gradska reka, a svakako, najprepoznatljivija odrednica Zrenjanina jeste upravo – grad na Begeju.