Hramovi

Hram Uspenja presvete Bogorodice, "Uspenska" ili "Varoška crkva", jedna je od najstarijijih, u celini sačuvanih građevina u Zrenjaninu. Podignuta je 1746. godine u Svetosavskoj ulici i bila je jedina crkva u Temišvarskoj eparhiji pokrivena crepom. Zahvaljujući toj činjenici, i što je bio izgrađen od cigala, hram je pošteđen velikog požara 1807. godine u kom su izgorele gotovo sve drvene kuće u gradu. Crkva je podignuta kao jednobrodna građevina sa polukružnom apsidom na istroku i visokim zvonikom na zapadnoj strani. Ikonostas crkve uradio je 1815. godine bečkerečki slikar Georgije Popović. Na ikonama su, u tri zone, predstavljene scene iz Starog i Novog zaveta. Pretpostavlja se da je Popović uradio i sedam celivajućih ikona uljanom tehnikom na drvenoj podlozi.
Od 1951. godine ove su ikone pod zaštitom Zakona o spomenicima kulture. Zidnu dekoraciju hrama izveo je 1924. godine akademski slikar i minhenski đak Aleksandar Sekulić. Presto na horu crkve posvećen je prenosu moštiju Sv. Nikole. Ikone su u rezbarenim okvirima i slične su onima na ikonostasu. Osim slikarskih radova, u hramu je sačuvan čitav niz dragocenih predmeta primenjene umetnosti - bogoslužbenih knjiga sa vrednim kožnim povezom, svešteničke odeće finog tkanja sa zlatovezom, predmeta iz oltarskog prostora namenjenih liturgijskim obredima, itd.
 

 

Rimokatolička katedrala, župna crkva zaštitnika Svetog Ivana Nepomuka, izgrađena je  u periodu od 1864-1868. godine na centralnom gradskom trgu, na mestu nekadašnje katoličke crkve. Katedrala je trobrodna građevina, koju je, u neoromaničnom stilu, projektovao arhitekta Stevan Đorđević. Građena je po meri grada i njegovih žitelja – odjek njenih zvona dopirao je tačno do obodnih delova Bečkereka. Unutrašnju dekoraciju crkve uradio je ovdašnji umetnik Jožef Gojgner, po biblijskim motivima i već gotovim uzorima francuskog grafičara Gustava Dorea. Tu su kopije "Isusa pred Pilatom" Munkači Mihalja, "Tajna večera" Leonarda da Vinčija, ulje na platnu "Madona s detetom" mađarskog slikara Sekelj Bertalana.
Katedrala poseduje i originalne orgulje iz 1907. godine, nastale u čuvenoj temišvarskoj radionici "Vegenštjn Lipot i sinovi". U okruženju starih zdanja na Trgu slobode, Rimokatolička katedrala još jedan je od simbola skladnog života u višenacionalnoj i multikonfesionalnoj sredini. 
 

 

Hram Vavedenja presvete Bogorodice,  "Vavedenjska" ili "Gradnulička crkva", nalazi se u današnjoj Ulici cara Dušana, a podignuta je 1777. godine. U to vreme, najstarija gradska četvrt Gradnulica još nije spojena sa Bečkerekom i predstavljala je zasebno naselje. Na mestu današnje crkve postojao je manastir, metoh manastira Hilandar, još počekom osamnaestog veka. Unutrašnjost crkve bogato je ukrašena zidnim slikama, raskošnim ikonostasom i većim brojem pokretnih ikona. Na poslovima ukrašavanja hrama angažovana su trojica bečkerečkih umetnika: Arsa Teodorović (1916 godine), Stevan Aleksić (1913. godine) i Aleksandar Sekulić (1923. godine).
Pri crkvi se nalazi kapela sa moštima jeromonaha Prepodobnog Rafaila Banatskog, hilandarskog misionara. Još za života proglašen svetiteljem i čudotvorcem, učinio je da ova crkva postane mesto viševekovnog hodočašća. Po predanju, po njegovoj smrti, iz starog bresta u porti crkve potekla je lekovita voda kojom su ljudi lečili ovde epidemijski raširen trahom i druga očna oboljenja. Ovaj, gotovo pet vekova star i Zakonom o zaštiti prirodnih dobara zaštićen brest, nastradao je u požaru i ostao posečenih grana da svedoči o prohujalim vekovima i bogatoj istoriji grada na Begeju.
 

 

Reformatska crkva podignuta je 1891. godine, kao jednostavna, jednobrodna građevina sa apsidom i velikim, dvospratnim zvonikom. Delo je arhitekte Zaboreckog. Između ostalog, u njoj se čuvaju i orgulje iz sinagoge, porušene od strane nemačkih okupacionih vlasti u prvim ratnim danima 1941. godine. Reformistička crkvena zajednica formirala se izdvajanjem iz Evangelističke crkvene opštine 1866. godine i vezala se za rad sveštenika i učitelja Ištvana Baloga. Crkva je smeštena u ambijent oko Malog mosta, palate pravosuđa i Doma mladosti, i sastavni je deo ove živopisne arhitektonske celine u centru Zrenjanina.
 

 

Slovačka evangelistička crkva podignuta je 1837. godine na uglu današnjih zrenjaninskih ulica Cara Dušana i Čehoslovačke. Crkveni toranj dograđen je nakon devet godina. Evangelisti su u Banat počeli da se doseljavaju u drugoj polovini XVIII veka. Pripadali su, uglavnom, slovačkoj narodnosti. Evangelistička crkvena opština osnovana je 1795. godine. Godine 1820. ova je opština postala samostalna, brojala je 530 vernika i dobila svog prvog sveštenika. Slovačka crkva predstavlja skladnu kombinaciju neobaroknih i neoromantičnih elemenata, koji se merom prenose i na susedni parohijski dom, čime se dobila zaokružena arhitektonska celina u starom urbanom gradskom jezgru.
 

 

Crkva Svetog arhangela Mihaila, poznata kao "Ruska", nekada je bila zloglasna tamnica u sklopu Bečkerečke tvrđave. Pravoslavna bogomolja postala je 1922. godine, dolaskom ruskih emigranata, izbeglih nakon Oktobarske revolucije. Više decenija ova crkva nalazila se pomalo u senci ostalih gradskih bogomolja, skrivena u okruženju gradske pijace i kompleksa unutar Gradske bašte. Godine 1993, nakon proglašenja ove crkve parohijskom, počeli su obimni radovi na njenoj obnovi i rekonstrukciji. Dograđen je crkveni toranj sa kupolom, a jula 1997. godine, na kupolu je postavljen i pozlaćeni krst. Ovako obnovljena, Ruska crkva je umnogome promenila i ulepšala izgled ovog dela centra Zrenjanina.
 

 

Pijaristička crkva osnovana je od strane reda sveštenika Pijarista (Orto Scholarum Piarum), profesora ovdašnje Gimnazije, 1846. godine. Ovaj katolički red osnovan je 1621. godine i odobren od pape Grgura XV. Arhitektonski, crkva je jednostavna, manjih dimenzija, i sa neoromantičnim ukrasima. Okrenuta je glavnom gradskom trgu i zatvara ugao ulica Gimnazijske i Skerlićeve. Praktično, ova crkva pripada školskom kompleksu Gimnazije i Ekonomske škole, te je među Zrenjanincima prepoznatljiva i kao Gimnazijska crkva. Unutrašnjost crkve islikao je prizorima iz Biblije Jožef Gojgner 1879. godine. Iznad glavnog oltara nalazi se ulje na platnu "Javljanje Bogorodice sv. Stefanu kralju". Nad jednim od oltara nalazi se i "Madona s detetom", rad Jozefusa Lihtenegera, kopija po Rafaelu. Crkva poseduje i orgulje odličnog kvaliteta, rad pečujskog majstora Angster Jožefa.  
 

 

Manastir Svete Melanije Rimljanke osnovao je episkop banatski dr Georgije Letić 1935. godine na severoistočnom gradskom obodu, zemljištu zvanom "Vodice". Bio je to prvi ženski manastir u Eparhiji banatskoj. Arhitektura manastira podržava vizantijski stil. Na južnom delu starog konaka iz 1935. godine, podignut je 1990. godine nov manastirski konak u moravskom stilu. Ikonostas je radio vršački slikar Svetislav Vuković 1937. godine. 
Na Bogorodičinom tronu nalazi se ikona "Bogorodice Arapske sa Hristom" nepoznatog slikara, a u oltaru ikona "Raspeće Hristovo", slikano na platnu u lazurama. U kapelici na "Vodicama" je ikona "Bogorodice sa Hristom" i ikona Svetog Nikole iz 1899. godine. Na Časnoj trpezi u oltaru čuva se staro prestono Jevanđelje iz 1663. godine i bakrotisk grčkog "Antimisa", načinjen u Beču 1772. godine. Prva upraviteljica manastira bila je monahinja Petronija Savić, rođena sestra naučnika dr Vase Savića. Monahinje u njemu žive i održavaju manastir i danas. 
 

 

Rimokatolička crkva u Mužlji - Rimokatolička crkva u centru nekada zasebnog mesta, a danas sastavnom delu Zrenjanina - Mužlji, sagrađena je 1902. godine.
 

Hramovi su podignuti i u svim naseljenim mestima na teritoriji Grada Zrenjanina i mnogi od njih imaju značajnu graditeljsku i umetničku vrednost.