Grad ZrenjaninRepublika Srbija
Skupštinagrada ZrenjaninaZrenjanin dobija spomen-obeležje “Kamen spoticanja” na pet lokacija
Zrenjanin je prvi grad u Srbiji u kom će biti podignuto spomen-obeležje “Stolperstein - Kamen spoticanja”, u znak sećanja na naše bivše sugrađane koji su postali žrtve Holokausta. Po uzoru na više evropskih zemalja, u kojima je postavljen veći broj takvih obeležja, u Zrenjaninu će “Kamen spoticanja” biti posvećen jevrejskim porodicama Elek, Ekštajn, Kunstler, Đarfaš i Ivanji i nalaziće se na pet lokacija širom grada, na kojima su stanovali pripadnici tih porodica. Inicijativu za podizanje spomen-obeležja podnela je Jevrejska opština Zrenjanin, a saglasnost na predlog dalo je i Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.
Autorsko delo Nemca Gintera Demniga, “Kamen spoticanja” predstavlja mali kamen veličine 96 x 96 i visine 100 milimetara, koji se postavlja na pločnik ulice i na kom je naznačeno da je na toj lokaciji živela žrtva nacizma i navedeno njeno ime i prezime. Demnigova ideja personalizacije kamenova spoticanja bila je da se žrtvama Holokausta, koje su u koncentracionim logorima bile degradirane i svedene na običan broj, vrati identitet. Postavljanje na pločnike ima za cilj da se prolaznici, saginjanjem i čitanjem imena i teksta na kamenu, simbolično poklone žrtvama nacističkog terora. Demnig želi da imena žrtava vrati na mesta na kojima su živeli. Mada samo ime “Kamen spoticanja”, inicira na spoticanje, Demnig citira jednog učenika, izjavom: “Ne, ne saplićemo se samo i ne padamo, saplićemo se i glavom i srcem”.
“Kamen spoticanja” za prve žrtve fašizma u našem gradu, porodicu Elek, biće postavljen na adresi Petra Drapšina 15, ispred objekta u sklopu nekadašnje Fabrike šećera, sada “Bio-ekološkog centra”. U Ulici kralja Aleksandra I Karađorđevića 39, ispred jednospratne stambene zgrade sa lokalom, postaviće se kamen za porodicu Ekštajn, za porodicu Kunstler na adresi Svetosavska 31, ispred stambene zgrade u kojoj je danas Dom zdravlja “Boško Vrebalov”, za porodicu Đarfaš na Keju 2. oktobra 17, ispred današnje zgrade MZ "Mala Amerika" i za porodicu Ivanji u Ulici kralja Aleksandra I Karađorđevića 47, ispred zgrade u kojoj se nalazi Centralna apoteka.
Petrovgradski - zrenjaninski Jevreji doživeli su pogrom u prvoj ratnoj godini, kada je u samo jednom danu, 18. avgusta 1941. godine nestala gotovo celokupna tadašnja jevrejska populacija našeg grada. Više od 1200 Jevreja, uhapšenih prethodnih dana u Petrovgradu i okolini, i zatočenih u objektu nekadašnje kasarne, današnje Poljoprivredne škole, toga dana sprovedeno je do obala Begeja i podeljeno u dve grupe. Potom su šlepovima, Begejom, odvedeni u Beograd i zatvoreni u “Topovske šupe” i logor “Sajmište”, odakle su sistematski vođeni na streljanje u Jajince i ledinu pored sela Jabuka, nadomak Pančeva.
Fašistički okupator nije ovde poštedeo čak ni objekte koji su podsećali na jevrejsku zajednicu, pa je 1941. godine do temelja srušio velelepnu sinagogu, podignutu 1896. godine, jednu od najlepših građevina u gradu. Na mestu gde se nalazila, današnjoj Jevrejskoj ulici, postavljena je spomen-ploča, a prigodno obeležje nalazi se i na zgradi Poljoprivredne škole.
