Grad ZrenjaninRepublika Srbija
Skupštinagrada ZrenjaninaObeležena godišnjica osnivanja Srpskog narodnog odbora - istorijski značaj koji prevazilazi lokalne okvire
U porti hrama Uspenja Presvete Bogorodice danas je tradicionalno obeležen dan osnivanja Srpskog narodnog odbora, formiranog 31. oktobra 1918. godine kao prvo takvo telo na prostoru Vojvodine, tada još uvek na teritoriji Austrougarske monarhije. Srpski narodni odbor u Velikom Bečekereku imao je zahvalnu misiju i odgovoran zadatak da pripremi dolazak oslobodilačke srpske vojske i preuzme vlast u gradu po okončanju Prvog svetskog rata, ali su njegovi istaknuti članovi, naši najumniji sugrađani u to vreme, imali i širu istorijsku ulogu, ne samo u poslednjim danima rata, već i u događajima koji su potom usledili, sve do prisajedinjenja Vojvodine Kraljevini Srbiji i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Kraljevine Jugoslavije.
Obeležavajući ovaj značajan datum, danas su se okupili predstavnici Grada Zrenjanina, Srednjobanatskog upravnog okruga, nekoliko udruženja građana, sveštenici Srpske pravoslavne crkve, koji su prisustvovali svečanosti na mestu gde je održana osnivačka sednica Srpskog narodnog odbora - pred zgradom Srpske pravoslavne crkvene opštine. Nakon svečane liturgije u hramu, položeni su venci na spomen-ploče osnivačima Srpskog narodnog odbora i dr Slavku Županskom, vođi narodnog pokreta Srba u to vreme i jednom od osnivača Srpskog narodnog odbora. Himnu Republike Srbije izvela je Milica Dosković, članica Opere Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu.
Vence su položili predstavnici Srednjobanatskog upravnog okruga, Grada Zrenjanina, Srpskog narodnog pokreta “Svetozar Miletić”, Društva prijatelja Matice srpske u Zrenjaninu, Društva srpsko-ruskog prijateljstva, Udruženja “Petrovgrad”, organizacije “Svetosavlje” i gradskog odbora Srpske napredne stranke. U ime Grada Zrenjanina to su učinili gradonačelnik Simo Salapura, predsednik Skupštine grada Čedomir Janjić i sekretar Skupštine grada Svetlana Grujić.
Gradonačelnik Zrenjanina Simo Salapura istakao je da je i ove godine, ovoga puta u specifičnim uslovima, organizovana svečanost na mestu na kom su naši slavni preci stvarali istoriju. Rekao je da su događaji s kraja oktobra 1918. godine uticali na opredeljenje našeg naroda severno od Dunava i njegovu rešenost da, nakon Prvog svetskog rata, prvo pristupi Matici Srbiji, a tek onda da se postigne dogovor o zajedničkoj državi Južnih Slovena.
“Mudro su tada razmišljali dr Županski, dr Andrija Vasić, Živko Terzin i ostali članovi prvog Srpskog narodnog odbora u Velikom Bečkereku. Mudro su razmišljali, ali i znali i umeli da sve što je dogovoreno i ostvare, kada je već bilo jasno da se bliži kraj rata i da nastupaju epohalne društveno-političke promene. Prvi na teritoriji tadašnje Ugarske, Odbor je osnovan sa zadatkom da okupi sve narodne snage, u cilju ostvarenja vekovnih težnji srpskog naroda unutar Austrougarske monarhije. Odbor je imao i plemenitu misiju i odgovorne zadatke da mobiliše sve raspoložive snage za preuzimanje vlasti nakon dolaska srpske oslobodilačke vojske. Desilo se to već 17. novembra, kada su pripadnici Gvozdenog puka “Knjaz Mihajlo“, predvođeni pukovnikom Dragutinom Ristićem “Brigadirom”, doneli našem gradu dugo željenu i očekivanu slobodu”, rekao je Salapura i kao još jedan značajan podatak naveo da je smena vlasti u tim trenucima obavljena mirno, bez žrtava i većih sukoba, te da su pripadnicima svih manjinskih naroda, koji nisu učestvovali u oružanim sukobima, garantovana sva prava i omogućena zaštita srpske vojske.
“Mudro su tada razmišljali dr Županski, dr Andrija Vasić, Živko Terzin i ostali članovi prvog Srpskog narodnog odbora u Velikom Bečkereku. Mudro su razmišljali, ali i znali i umeli da sve što je dogovoreno i ostvare, kada je već bilo jasno da se bliži kraj rata i da nastupaju epohalne društveno-političke promene. Prvi na teritoriji tadašnje Ugarske, Odbor je osnovan sa zadatkom da okupi sve narodne snage, u cilju ostvarenja vekovnih težnji srpskog naroda unutar Austrougarske monarhije. Odbor je imao i plemenitu misiju i odgovorne zadatke da mobiliše sve raspoložive snage za preuzimanje vlasti nakon dolaska srpske oslobodilačke vojske. Desilo se to već 17. novembra, kada su pripadnici Gvozdenog puka “Knjaz Mihajlo“, predvođeni pukovnikom Dragutinom Ristićem “Brigadirom”, doneli našem gradu dugo željenu i očekivanu slobodu”, rekao je Salapura i kao još jedan značajan podatak naveo da je smena vlasti u tim trenucima obavljena mirno, bez žrtava i većih sukoba, te da su pripadnicima svih manjinskih naroda, koji nisu učestvovali u oružanim sukobima, garantovana sva prava i omogućena zaštita srpske vojske.
Važnost odluka donetih u Velikom Bečkereku potvrđena je na samo nekoliko dana nakon oslobođenja, 25. novembra, na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu. Narodni izaslanici iz Srednjeg Banata na tom skupu istakli su želje prvog Srpskog narodnog odbora da Vojvodina prvo postane sastavni deo Srbije i tek tada da se odluči o sudbini zajedničke države Južnih Slovena.
“Ostalo je tako do danas, i to je najveće dostignuće ideja i dela dr Županskog i ostalih narodnih predvodnika, naših istaknutih sugrađana iz tog vremena. Projekat Jugoslavije doživeo je neuspeh, ali Vojvodina ponosno stoji uz Maticu i zajednički gradi budućnost, poslednjih godina kroz velike privredne i infrastrukturne projekte. Samo na taj način možemo da sledimo i opravdamo dela naših predaka - kroz ekonomski i društveni razvoj, kroz nove investicije i težnje da budemo sredina poželjna za život i rad, za nove ideje i način razmišljanja”, rekao je gradonačelnik Salapura, osvrnuvši se i na aktuelni trenutak i ono što predstoji u razvoju grada.
“Zrenjanin danas ima najveće gradilište u Srbiji, gradi se i najviše stanova u protekle tri decenije, očekuje nas izgradnja autoputa do Beograda i Novog Sada, o čemu neke prethodne generacije nisu mogle ni da sanjaju. Svesni smo da samo privrednim razvojem i punom zaposlenošću stanovništva možemo unaprediti i sve ostale segmente društva. Brigom o razvoju grada najbolje čuvamo uspomene na sve znamenite sugrađane, koji su svoj život i delo ugradili u Veliki Bečkerek, Petrovgrad ili Zrenjanin”, poručio je Simo Salapura.
Nakon svečanosti u porti hrama, prisutni su posetili i kuću dr Slavka Županskog, nedaleko od hrama, i položili vence na spomen-ploču. Na lik i delo dr Županskog i njegovih istomišljenika podsetio je istoričar i direktor Zrenjaninske gimnazije Milan Radaković, istakavši tri ključna rezultata osnivanja Srpskog narodnog odbora, koji prevazilaze lokalne istorijske okvire - bio je to prvi takav odbor osnovan severno od Save i Dunava, omogućio je preuzimanje vlasti u gradu nakon oslobođenja bez prolivene krvi i inicirao je prisajedinjenje Vojvodine Kraljevini Srbiji, pre stupanja u zajedničku južnoslovensku državu.
Domaćin okupljanja u kući od prošle godine je Narodni muzej Zrenjanin, s obzirom da Grad Zrenjanin otkupio porodičnu kuću Županskih s namerom da ona postane depadans Narodnog muzeja i kao takva bude dostupna i za posetioce.
