Gradska kuća - stara dama neprolaznog sjaja

Izložba pod nazivom "Gradska kuća Zrenjanina - stara dama neprolaznog sjaja" otvorena je juče u Istorijskom arhivu.
Sadržaj izložbe čine spisi, projekti, fotografije, razglednice i drugi dokumenti Istorijskog arhiva Zrenjanin i drugih arhiva koji svedoče o toku izgradnje Gradske kuće, njenom izgledu i njenim autorima Jozefu Fišeru, Edenu Lehneru i Đuli Partošu.

Otvarajući izložbu, gradonačelnik Zrenjanina dr Mileta Mihajlov izrazio je zadovoljstvo jer je, kako je naveo, reč o jednoj od moguće najlepših zgrada u Vojvodini, a zasigurno najlepšoj u gradu.
- Zgrada je izgrađena pre oko dve stotine godine i oduvek je bila simbol Zrenjanina, istorije, kulture, pa i simbol političkog života grada - kazao je Mihajlov.
Nada Boroš, direktorka Istorijskog arhiva kaže da je namera da se kroz arhivska dokumenta i drugi materijal šira javnost upozna sa istorijom nastanka današnje – popularno nazvane Gradske kuće, njenim autorima, kao i njihovim drugim značajnim arhitektonskim ostvarenjima.
Autorka izložbe, Iboja Toškov naglasila je su ovom prilikom predstavljena i druga značajna arhitektonska ostvarenja Lehnera i Partoša u Somboru, Sremskim Karlovcima, kao i u Mađarskoj, i Slovačkoj, a izložbom je obuhvaćena Gradska bašta kao sastavni i neodvojivi deo Gradske kuće.

Kako je u katalogu izložbe navela Vesna Majstorović, istoričar umetnosti-konzervator, prvobitnu Županijsku palatu sagradio je Josif Fišer između 1816 – 1820, nešto nakon katastrofalnog požara koji je 1807. godine uništio gotovo celokupno graditeljsko nasleđe Velikog Bečkereka 18. veka. Već nakon šezdesetak godina, zbog malog smeštajnog kapaciteta, tačnije od 1885-1887, zgrada je morala biti proširena, rekonstruisana i modernizovana po planovima najpoznatijih budimpeštanskih arhitekata, toga doba, Edena Lehnera i Đule Partoša.
Od kada je sagrađena u stilu akademizma sa elementima neobaroka, pa do danas, zgrada nije menjala svoju namenu, a skoro je u potpunosti sačuvala i svoj autentičan izgled.
Unutrašnjost je prilagođena administrativnim potrebama činovničkog aparata i nezaostaje u svojoj reprezentativnosti za spoljašnjim izgledom. Oko 135 kancelarija spaja lavirint hodnika i stepeništa, pod celim gabaritom je podrum, a centralno, dvokrako stepenište od ružičastog mermera koje se spaja na međuspratu, prati kamena ograda.

Celokupni prostor prvog sprata služio je za stanovanje i rad vodećih rukovodilaca grada, pre svega velikog župana i podžupana. Ovde su bili smešteni njihovi radni kabineti, kabineti njihovih sekretara, svečani saloni, spavaće sobe, dečije sobe, sobe za poslugu, trpezarije i dr.
Reprezentativne prostorije velikog župana i podžupana, kao i Velika, Svečana, Barokna sala, bile su okrenute prema glavnom trgu grada, danas Trgu slobode. U unutrašnjosti levog erkera, posmatrano od ulaza, danas je reprezentativni Plavi salon za svečane prijeme.
Na prvom spratu centralnog dela zgrade, nalazi se Barokna ili Svečana sala koja je bila ranije namenjena održavanju županijskih sednica i koja je u vreme rekonstrukcije zgrade, posle požara 1902.godine, dobila novu maltersku i štuko dekoraciju, po nacrtu poznatog bečkerečkog slikara Johana Goignera.
U ovom reprezentativnom svečanom prostoru, održavaju se danas, ne samo skupovi političkog karaktera, već i kulturne priredbe, koncerti i književne večeri.
Ono što enterijer Županijske palate čini još zanimljivijim, jesu i veliki vitraži koji se nalaze nad glavnim stepeništem u zgradi. Simbolično predstavljaju – Mudrost, Pravdu i Moć. Ovi vitraži, postavljeni na prozorima ka Gradskoj bašti, osim dekorativne funkcije imaju i umetničku vrednost. Delo su Eduarda Kracmana, najpoznatijeg vitražiste druge polovine 19. veka u Mađarskoj i sina poznatog češkog slikara Gustava Kracmana.

- Upravno – administrativna zgrada u Velikom Bečkereku, bila je reprezent ekonomske i privredne moći Velikog Bečkereka, Torontalske županije, i isto tako, političke moći Habzburške monarhije. Nastala je u isto vreme, kada se grade Gradske kuće i u drugim gradovima na rubu Austro-Ugarske Monarhije: Segedinu, Somboru, Kikindi, Kečkemetu, nešto kasnije, Subotici, Kanjiži i Senti – reči su Vesne Majstorović.
Inače, na toj izložbi predstavljena su i druga značajna arhitektonska ostvarenja Lehnera i Partoša u Somboru, Sremskim Karlovcima, kao i u Mađarskoj, i Slovačkoj, a izložbom je obuhvaćena Gradska bašta kao sastavni i neodvojivi deo Gradske kuće.